Nog een raadsel opgelost, in 'Een omgekeerde borstrok' – vandaag precies 80 jaar geleden

Op de foto op bladzijde 54 van het boek Een omgekeerde borstrok van Nel van Duijn – deze week verscheen de tweede druk – zien we de 'voedseldroppings in de duinen aan de rand van het dorp' na de bevrijding, nu tachtig jaar geleden. De foto zal vele Katwijkers tot de verbeelding spreken, maar waar is hij genomen?

De mensen die naar de vliegtuigen zwaaien staan op een hoge duin. Onder aan die duin zijn de achtererven van een rij huizen te zien. Aan het eind van die huizenrij staan een tweetal huizen met een tussenstuk (twee-onder-een-kapwoningen) in een nogal scherpe hoek. De achterkant is donker, terwijl de huizen in de rij in het licht staan. Dat betekent dat we wellicht naar het zuiden kijken. Er zijn een aantal hoeken in het dorp die voor de plek van het gebeuren in aanmerking komen:

1. het einde van de Varkevisserstraat met de hoek Drieplassenweg, maar daar is aan het einde van de oorlog niet zo'n hoge duin, want de huizen erachter, in onder andere de Tijmstraat, stonden er volgens het kadaster al in 1935. De hoek is daar ook niet zo scherp als op de foto. Valt dus af.

2. het einde van de Parklaan met de hoek Laan van Nieuw-Zuid. Daar heb je wel een scherpe hoek, maar de huizen aan de Parklaan stonden daar pas in 1952. Valt dus ook af.

3. de huizen in de straat die we Duinoord noemen en dan de kant die vanwege de kleur van de dakpannen wordt aangeduid als 'de Groene Pannen'. De achterkant van die huizen is naar het zuidoosten gericht en direct daarachter is een hoge duin waarachter sinds 1922 de Leidsche Buitenschool gevestigd is, waar destijds kinderen met tbc in de openlucht les kregen. De duin en het bos erachter noemen we tegenwoordig het De Ridderpark. De twee-onder-een-kapwoningen staan aan de Nieuwe Duinweg en zijn volgens het kadaster uit 1933. Dat klopt. Maar bij de huizen op Duinoord staat dat ze in 1950 gebouwd zijn. Dat moet een vergissing zijn, want ze staan er al als de droppings plaatsvinden. Het kan niet anders of dit is de plek van de foto.*

Een bevestiging vinden we op de website katwijkinoorlog.nl: 'De Britse voedseldroppingsoperatie ging onder de codenaam "Manna", genoemd naar het Bijbelse manna wat uit de hemel kwam vallen. Rond 1 uur,** op 29 april 1945 was boven Katwijk het motorgeronk van 59 Avro Lancasters te horen, die vanuit Engeland kwamen aanvliegen. De vliegtuigen dropten op Flugplatz Katwijk*** zo'n 119,3 ton aan voedselpakketten, waaronder meel om het bekende Zweedse wittebrood mee te bakken en eierpoeder voor het maken van een omelet. De zakken met meel werden naar de Leidse meelfabriek De Sleutels gebracht om vanuit daar verdeeld te worden. Met grote vreugde gingen de mensen naar het vliegkamp toe om hier het voedsel in ontvangst te nemen, en uiteraard om naar het geweldige schouwspel te kijken. De crews van de vliegtuigen dropten niet alleen de pakketten die ze meegenomen hadden, maar gooiden ook pakjes sigaretten en snoepgoed naar beneden, wanneer zij zeer laag over de mensen scheerden. (...)
    De bevolking op de grond was uitzinnig van vreugde en stond uitbundig te zwaaien naar de overvliegende bommenwerpers. In Katwijk aan Zee had een grote menigte zich verzameld op het hoge duin bij de ingang van het Ridderbos. De toestellen leken zo laag over te komen dat men ze bijna kon aanraken. (...)'

* Volgens de moeder van Arina Oudshoorn heette dit gedeelte toen Parklaan. Dat was tot 1957. Dit kan ermee te maken hebben dat het kadaster het jaartal 1950 geeft als bouwjaar terwijl de huizen er al eerder stonden.
**Dit tijdstip is een bevestiging van het feit dat de foto naar het zuiden toe genomen is.
***De Geallieerden spraken met de Duitsers de plaatsen af waar het voedsel afgeworpen zou worden. Flugplatz Katwijk was vliegveld Valkenburg, maar sommige pakketten zwaaiden af en kwamen in de duinen terecht.

Met dank aan Niek van der Plas die mij op de website attent maakte.

***

Een omgekeerde borstrok van Nel van Duijn is verkrijgbaar bij:

• boekhandel Het Baken, Secr. Varkevisserstraat 37 te Katwijk aan Zee (ook online te bestellen)
• de VVV in de Zwaaikom aan de Prins Hendrikkade te Katwijk aan Zee
• de Readshop, Anjelierenstraat 3-5 in Rijnsburg
• het Katwijks Museum, Voorstraat 46 te Katwijk aan Zee
• Primera, Visserijkade 2 (Digros) en Hoornesplein 57 te Katwijk
• Primera, Kopermolen 7 te Leiden
• boekhandel De Kler, De Kempenaerstraat 39b in Oegstgeest en Breestraat 161 in Leiden

We krijgen een tweede druk!

 

...van Een omgekeerde borstrok. Door de mooie verhalen die erin staan. Iedereen heeft het erover. Het is een ongelofelijke hit!

***

Een omgekeerde borstrok van Nel van Duijn is verkrijgbaar bij:

• boekhandel Het Baken, Secr. Varkevisserstraat 37 te Katwijk aan Zee (ook online te bestellen)
• de VVV in de Zwaaikom aan de Prins Hendrikkade te Katwijk aan Zee
• de Readshop, Anjelierenstraat 3-5 in Rijnsburg
• het Katwijks Museum, Voorstraat 46 te Katwijk aan Zee
• Primera, Visserijkade 2 (Digros) en Hoornesplein 57 te Katwijk
• Primera, Kopermolen 7 te Leiden
• boekhandel De Kler, De Kempenaerstraat 39b in Oegstgeest en Breestraat 161 in Leiden

Een raadsel opgelost, in 'Een omgekeerde borstrok'

'Wie de middelste collega is, weet ik niet meer' staat er onder de foto op bladzijde 57 van Een omgekeerde borstrok van Nel van Duijn. Dat heeft maar twee weken geduurd. Want vanochtend was er nieuws en weten we wie het is. Haar dochter meldde zich bij boekhandel Het Baken: 'De vrouw in het midden is mijn moeder, Corrie Varkevisser.' Zij was getrouwd met de fotograaf Jaap van Duyn. En het kan niet anders of hij is ook de maker van de foto. Alleen een fotograaf lukt het om mensen zo ongedwongen te laten poseren.

De foto, uit 1956, is genomen op het strand voor Hotel Noordzee. Daar woonden Jaap en Corrie toen tijdelijk, in afwachting van hun nieuwe woning met winkel. Die zou in de Princestraat komen. De meeste huizen zijn daar na de oorlog gebouwd en de fotozaak op nummer 22-C dateert volgens het kadaster uit 1957.

En als dan ook nog de burgemeester langskomt...

Burgemeester Cornelis Visser ontvangt het eerste exemplaar.

...is het helemaal een feest!

Dit was allemaal gisteren, bij het begin van de lente.

Het boek Een omgekeerde borstrok van Nel van Duijn is verkrijgbaar bij:

• boekhandel Het Baken, Secr. Varkevisserstraat 37 te Katwijk aan Zee (ook online te bestellen)
• de VVV in de Zwaaikom aan de Prins Hendrikkade te Katwijk aan Zee
• de Readshop, Anjelierenstraat 3-5 in Rijnsburg
• het Katwijks Museum, Voorstraat 46 te Katwijk aan Zee
• Primera, Visserijkade 2 (Digros) en Hoornesplein 57 te Katwijk
• Primera, Kopermolen 7 te Leiden
• boekhandel De Kler, De Kempenaerstraat 39b in Oegstgeest en Breestraat 161 in Leiden

Een omgekeerde borstrok – nu verkrijgbaar!

Vandaag verschijnt bij De Zeepers: Een omgekeerde borstrok. Herinneringen van een Katwijkse, geschreven door Nel van Duijn.

***

Samenvatting

Als Nel van Duijn wordt geboren, wacht haar een lang en afwisselend leven. Ze maakt onder meer de Tweede Wereldoorlog mee en krijgt te maken met honger en andere ontberingen. Maar er zijn ook vele leuke gebeurtenissen. Bijvoorbeeld op haar werk in het Zeehospitium en in Hotel Noordzee, maar ook bij de zangvereniging waar ze in haar vrije tijd zingt. Samen met haar man krijgt ze twee kinderen: een zoon en een dochter. Pas op 88-jarige leeftijd besluit ze het allemaal op te schrijven. Het resultaat is een indringend verslag dat niet alleen een fantastisch tijdsbeeld geeft, maar ook een inkijkje in hoe het dagelijks leven in de afgelopen negentig jaar verliep in het – toch wel – bijzondere dorp Katwijk aan Zee.

De verhalen worden afgewisseld met kinderversjes uit die tijd. Achter in het boek zijn foto's opgenomen die verwijzen naar gebeurtenissen in de tekst. Bert van der Meij tekende het omslag.

***

Dit boek is een levensverhaal en ooggetuigenverslag ineen. Het is heel open en authentiek geschreven en daardoor verrassend en leuk om te lezen. Over de mensen van vroeger. Dat je een dubbeltje in de gasmeter moest gooien om 's avonds nog even te kunnen lezen. Of hoe je als kind de Tweede Wereldoorlog in Katwijk beleefde, ruim 80 jaar geleden. Toen ineens de Duitsers door de Varkevisserstraat marcheerden. En alle tijd daarna...

***

Deze unieke uitgave is nu verkrijgbaar bij:

• boekhandel Het Baken, Secr. Varkevisserstraat 37 te Katwijk aan Zee (ook online te bestellen)
• de VVV in de Zwaaikom aan de Prins Hendrikkade te Katwijk aan Zee
• de Readshop, Anjelierenstraat 3-5 in Rijnsburg
• het Katwijks Museum, Voorstraat 46 te Katwijk aan Zee
• Primera, Visserijkade 2 (Digros) en Hoornesplein 57 te Katwijk
• Primera, Kopermolen 7 te Leiden
• boekhandel De Kler, De Kempenaerstraat 39b in Oegstgeest en Breestraat 161 in Leiden

...zijn er ook nog televisieopnames

...voor RTV Katwijk. Komt in mei op de buis.

En terwijl de persen draaien...

...om het boek op tijd in de winkel te hebben

– vrijdag is het zover –...

(wordt vervolgd)

Vanaf vrijdag 21 maart is het boek verkrijgbaar in de volgende winkels:

• boekhandel Het Baken, Secr. Varkevisserstraat 37 te Katwijk aan Zee (nu al online te reserveren)

• de VVV in de Zwaaikom aan de Prins Hendrikkade te Katwijk aan Zee
• de Readshop, Anjelierenstraat 3-5 in Rijnsburg
• het Katwijks Museum, Voorstraat 46 te Katwijk aan Zee
• Primera, Visserijkade 2 (Digros) en Hoornesplein 57 te Katwijk
• Primera, Kopermolen 7 te Leiden
• boekhandel De Kler, De Kempenaerstraat 39b in Oegstgeest en Breestraat 161 in Leiden

Een interview voor de krant

M'n moeders boek komt eraan. En dat betekent dat je geïnterviewd wordt voor de krant. Hier gebeurt dat door Adri van Beelen voor De Katwijksche Post. Die van volgende week.

Paris

Op de foto hierboven komen we de trappen af van de Église Saint-Jacques-Saint-Christophe de la Villette en kijken door de muziektent op het Square Serge Reggiani. Erachter ligt de Quai de la Seine. Links is het hotel waar we verblijven en rechts een architectonisch gezien zeer stijlvolle wolkenkrabber. Het hotel ligt op de kop van het Bassin de la Villette, bij de ophaalbrug over het Canal de l'Ourcq . 's Ochtends en 's avonds zie je er de hardlopers. In het verleden zal het een pakhuis geweest zijn, voor de schepen die hier in het hun lading losten. Een pakhuis dat nu zelf wel lijkt ingepakt, door de lijnen die erlangs lopen, als grote elastieken. Het is een fijn hotel, ons aangeraden door Ferry van der Vliet, met inmiddels vier boeken op zijn naam Parijskenner bij uitstek. Al jaren volg ik zijn blog.

Tussen de Quai de la Seine en de Promenade Florence Arthaud gooien mannen en een enkele vrouw met metalen ballen van tussen de 70,5 en 80 millimeter naar een houten balletje van 30 millimeter dat wat verder ligt. Ze proberen er zo dicht mogelijk bij te komen. Het spel dat ze spelen heet petanque. Wij noemen het jeu de boules. Om niet te hoeven bukken hebben ze een magneetje aan een touwtje.

Op de hoek is een cafeetje annex bistro, 'Le Bellerive', waar we in gebroken Frans al gauw een gesprek hebben. Het zonnetje kittelt door de ramen. Een fijne plek.

De dagen ervoor hebben we Parijs verkend met dochter, schoonzoon en kleinkinderen. We verwonderen ons over de kleinste, van zeven. Hoe ze met haar schoentjes door de stad stapt alsof het allemaal niks is, ook op de dag dat er meer dan 21 duizend grotemensenstappen worden gezet.

Bij de oudste, van veertien, heeft het Louvre de meeste indruk gemaakt, net als bij mij, want wat een ruimten in dat gebouw, zoals een hal met trappen over de volle breedte, en dan nog al die mensen, het waren er wel erg veel.

Van de middelste, van elf, was het hele idee afkomstig om naar de Lichtstad af te reizen. De Eiffeltoren, daar ging het om.

Met veel regen en wind trotseren we het 136 jaar oude gevaarte. Uit dezelfde tijd als de toren, de belle époque, zijn de bouillons. Zoals Bouillon Julien en Bouillon Chartier.

We ontdekken dat je hier meer dan voortreffelijk kan eten. In een verbluffende entourage. De métro, wat een uitvinding, brengt ons er allemaal op de makkelijkste manier naartoe.

Utah Beach

Utah Beach, 2-8-1989.

Op Utah Beach vond ik ooit een stukje prikkeldraad, met knollen van roest. Het kon van de oorlog zijn. Om het niet verder te laten roesten pakte ik het in in kunsthars, een goedje waarvoor je twee componenten bij elkaar moest brengen en dat doorroeren. Het monument van herinnering dat zo ontstond is nog wel een keer gevallen. Door het stuk dat er toen vanaf brak, kreeg het ongewild een klassieke uitstraling. Het is ook sterk vergeeld. Ik zou het nu nooit meer zo inpakken. Je kan er ook niet meer bij. En terugrestaureren al helemaal niet. Rommel is het, kunsthars.

Wanneer het geweest is dat ik het vond. Dat staat eronder: op 2-8-1989. Dat is 45 jaar, 1 maand en 27 dagen na D-day en 45 jaar, 3 maanden en 17 dagen na de gruwelijkheden op Slapton Sands. Van die laatste gebeurtenissen had ik toen nog nooit gehoord.

Torcross – South West Coast Path (63)

De Sherman-tank die in 1984 uit zee wordt gevist en herinnert aan de gebeurtenissen
die in april 1944 hebben plaatsgevonden op Slapton Sands. 

Na Hallsands komen we door Torcross, met weer een andere catastrofe. Op 27 april 1944 wordt hier op Slapton Sands geoefend voor D-day in Normandië. De codenaam is Exercise Tiger (Operatie Tiger). Het strand ziet er ongeveer hetzelfde uit als Utah Beach, vandaar de keuze voor deze plek. Om de soldaten alvast te laten wennen aan de echte invasie, bedenkt Eisenhower dat er met scherp geschoten zal worden. En dat gaat gruwelijk mis. Door misverstanden over het tijdstip van het begin van de oefening komen die morgen door eigen vuur al minstens 450* militairen om het leven: de soldaten zijn al geland als de Royal Navy – te laat – begint met het voorbereidende bombardement vanuit zee. In de nacht die volgt worden nog eens 749 Amerikaanse militairen gedood als een konvooi van landingsschepen, met tanks en ander zwaar materieel, wordt aangevallen door torpedojagers van de Kriegsmarine van nazi-Duitsland die opereren vanuit Cherbourg. Bij de oefening vallen meer doden dan dat er later op Utah Beach zullen vallen.

Vanwege de aanstaande invasie in Normandië komt er van de gebeurtenissen bij Torcross, ook vele jaren erna, maar nauwelijks iets naar buiten. Als de oefening zou zijn uitgelekt, was de landing in Normandië op 6 juni 1944 niet doorgegaan en de geschiedenis zou een andere wending genomen hebben.

In 1971 hoort Ken Small van vissers dat er in ondiep water een object is aangetroffen. Het is een Amerikaanse Sherman-tank. Door bureaucratische tegenwerking vanuit Amerika duurt het nog tot 1984 voor de tank uit het water gevist kan worden.

Slapton Sands als je er voorbij bent.

* Een ander getal dat genoemd wordt is 900.

Hallsands – South West Coast Path (62)

Vroeger dachten ze dat ze alles maar konden maken.* Onderweg naar Beesands komen we langs Hallsands. Het hele dorp is hier in zee verdwenen. Op één huis na. Dat kwam door de uitbreiding van de marinehaven in Keynam, bij Plymouth, waarvoor zand en grind nodig was. Dat haalden ze hier weg, vlak voor de kust. Dat was in de jaren 1890. Met als gevolg dat het strand begon te verzakken. Dat was rond 1900. Daarna zorgden herfststormen ervoor dat een deel van de zeewering wegspoelde. De inwoners van Hallsands sloegen alarm en in 1902 werd de verdere afgraving van zand en grind verboden. Tot het in 1917 alsnog helemaal misging. Door felle oosterstormen en extreem hoge waterstanden spoelden 36 van de 37 huizen weg. 

Zo kom je Hallsands binnen.

We lopen door het dorp. De huizen aan onze linkerkant zijn dus allemaal van na 1917. Aan de rechterkant aan de rand van de zee zijn nog wat ruïnes over die herinneren aan de catastrofe die hier heeft plaatsgevonden. Op de foto hieronder zien we hoe dat gebeurde.

Er is een uitzichtpunt, om de ruïnes van wat dichterbij te kunnen zien...

...maar dat is helaas gesloten.

De laatste inwoner van het oude Hallsands was Elizabeth Prettejohn (1884-1964). Toen het hele dorp was weggespoeld en alle inwoners vertrokken, besloot zij te blijven. We zien haar in een filmpje van het Pathé-journaal uit 1960.

* Net als vandaag de dag. Wat dat betreft is er niets veranderd.

Van Salcombe naar Beesands – South West Coast Path (61)

Start Point

Het is een lange, hete dag geweest als we bij de landtong van Start Point aankomen. Het grootste deel zit erop. Om bij Beesands te komen, moeten we alleen nog de punt ronden. Net voor de punt kunnen we ook binnendoor, over een gemakkelijker weg, maar dan missen we dit iconische plaatje. Daarom gaan we toch buitenom, over het smalle pad dat naar de vuurtoren leidt. Nog een bocht en dan krijgen we hem vol in het zicht, krijtwit in het licht van de late middagzon.

In de verte Prawle Point.

Prawle Point

De huizen voorbij Prawle Point.

Het stuk hiervoor zijn we nog net op tijd bij water gekomen, ergens in een bocht, waar een tentenkamp is opgeslagen, van jonge gezinnen. Bij Lannacombe Beach. Het is een prachtplek, en ze hebben een bron. Het water stroomt via een slang in een put. Het komt precies op tijd. Onze flessen zijn al veel te lang leeg. We hadden niet gedacht dat het zo heet zou worden vandaag. En de tocht van 20 kilometer duurt langer dan gedacht.

De tocht begon in Salcombe. Bij Prawle Point dachten we dat we al halverwege waren. Maar toen zaten we pas op een derde. Er is een uitkijkpost van de National Coast Watch. Gelijk daarachter, daar voorbij, staat een mooi rijtje huizen. Het uitzicht moet fantastisch zijn, als je daar woont. Het pad gaat omlaag en dan volgt een lange wandeling door de velden. Ergens halverwege gaat het binnendoor en dan weer terug naar de kust de velden in. Akkers met koren en hier en daar grazende runderen. Een lange, uitgestrekte vlakte tussen de rotsen en de zee, waar alle warmte van de zon wordt vastgehouden.

Mattiscombe Beach, iets voorbij Lannacombe Beach.

Als we voorbij Start Point zijn, met z'n vuurtoren van krijt, is het nog een flinke wandeling naar Beesands. We komen voorbij Hallsands, het dorp dat bijna helemaal in zee verdwenen is. Bij Beesands moeten we nog even omhoog, het binnenland in, naar Beeson en Higher Beeson House, de boerderij waar we overnachten en nog een dag rust hebben. Dat hebben we wel verdiend.