In 2014 schreef ik een stukje over rieten strandstoelen en badkoetsjes, of eigenlijk was het dat ik mijn moeder citeerde, omdat dat met die rieten strandstoelen en badkoetsjes, als je het goed beschouwde, nog helemaal niet zo lang geleden was. Ik zette er een plaatje bij van een strand met rieten strandstoelen afkomstig uit deel 1 van Open vensters. Dit is een serie boekjes in oblongformaat, met op bijna elke bladzijde vier plaatjes die samen een verhaal vormen, soms doorlopend op de volgende bladzijde met weer vier plaatjes, hier en daar afgewisseld door een bladzijde met daarop één grote plaat. Het plaatje van het strand had ik van een bladzijde met vier plaatjes. De andere drie zien we hierboven.
De boekjes zijn een genot om doorheen te bladeren. Dit komt natuurlijk door de andere tijd – de serie verschijnt vanaf 1935* – waarin de onderwerpen spelen. In bepaalde opzichten zal het ook een gelukkiger tijd geweest zijn, zoals we die nog kennen uit onze jeugd, overzichtelijk en zonder allerlei nieuwerwetse poespas.
Deze pagina uit deel 8 gaat over de verzending van post. Ook aan de tram hing vroeger een bus waar je je brieven in kon doen.
Bij de plaatjes is geen begeleidende tekst, maar de verhalen kun je er wel uit halen, al is het soms gissen. Steeds dacht ik bij het doorbladeren van de plaatjesboeken, er moet toch ook een tekstboek bij geweest zijn? Want wat doen de schrijvers Rie van Rossum en S.J. Matthijsse anders zo prominent op de kaft als alleen de tekeningen van Jaap Veenendaal** te zien zijn? Naar die tekstboeken moet je goed zoeken op internet. Ze bestaan en zijn geschreven door de genoemde auteurs. Wellicht is het zo gegaan dat de plaatjesboeken aan de leerlingen in de klas werden uitgedeeld en dat er één 'handleiding', zoals de tekstboeken worden genoemd, voor de onderwijzer was. Dat verklaart wellicht dat er van de laatste zo weinig zijn.
In deel 8 komt ook de bijenteelt in beeld, verspreid over drie bladzijden. Met een stempel zette ik m'n naam in het boekje, zoals ik dat van bibliotheekboeken had afgekeken niet meteen op de eerste bladzijde maar wat verderop.
In deel 2 zien we het leven in de stad. Op het postkantoor kun je kinderpostzegels kopen en dat hondje mag de winkel niet in.
In hetzelfde deel ook ijspret en ijsleed.
Voor het onderwerp de visserij in deel 7 hebben tekenaar en schrijvers zich vast ook op Katwijk aan Zee georiënteerd. De plaatjes van de boetsters en 'speters' (zij rijgen haring, makreel of sprot aan 'spete', dat zijn ijzeren pennen, om te roken) komen me als foto's namelijk nogal bekend voor.
De boekjes zijn me denk ik zo dierbaar omdat je ze kreeg aan het einde van het schooljaar. Het was dan bijna grote vakantie en altijd zonnig weer. In het zicht van het nieuwe schooljaar werden de oude voorraden opgeruimd. Boekjes van W.G. van de Hulst, van Anne de Vries, onder andere Jaap en Gerdientje, of Titus, de zoon van Rembrandt, van P. Joh. Zonruiter (2e druk, 1952), kregen we uitgedeeld. Boekjes die je zelf nooit in de klas had meegemaakt, waaruit je nooit onderwezen was, maar waar wel de generaties voor je nog les uit hadden gehad. Oude boekjes. Ze werden uitgedeeld en je mocht ze houden en mee naar huis nemen. In feite waren ze het begin van je eigen bibliotheekje.
Van de serie Open vensters kom je soms nog deeltjes tegen op een rommelmarkt of bij een kringloop. De deeltjes dragen duidelijk een protestantse signatuur maar er bestaat ook een katholieke variant: Zon en leven. Daarin zijn sommige plaatjes uit de protestantse versie vervangen zijn door plaatjes met katholieke taferelen. De tekenaar is dezelfde, Jaap Veenendaal, de tekstschrijver is een ander, Willem Wiltschut.
* Wanneer de serie gestopt is, is niet helemaal duidelijk. Ik zie op internet nog deeltjes uit 1949 voorbijkomen, maar misschien zijn ze ook nog later verschenen. De Christelijke Opleidingsschool is van 1953 (de eerste steen werd gelegd op 27 februari van dat jaar – is dat jubileum van 70 jaar nog eigenlijk gevierd dit jaar?), dus de deeltjes kunnen ook dan nog courant zijn geweest.
** Jaap Veenendaal maakte ook tekeningen voor plaatjesalbums van Kanis & Gunnink.